کارگاه های آموزش فیزیک و رباتیک کودکان 6-12 سال
بعد از ماه رمضان نیت کردم تا کاری برای فرزندان فرهنگیان و همکاران خودم انجام دهم. این موضوع با اندیشه سلسله کلاس های رباتیک کودکان که سال قبل در مدرسه المهدی منطقه 11 تهران انجام داده بودم سرعت گرفت. فرزندان عزیزهمکاران فیزیک به کارگاهمی امدند و خندان و شادان ربات هایی را دنبال می کردند و در مورد نحوه ساخت آنها با همدیگر گفتگو می کردند.ضمن این که همین امدن و رفتن باعث شادی ما شد ، کلی به فرزندان همکاران خوش گذشت و گوشه ای از اولین آموزش های رسمی غیر مدرسه ای را در قالب بازی و شادی و تخیل گذراندند.
برای همه همکاران عالیقدر و فرزندان نازنین شان موفقیت و شکوه آرزومندیم!
امواج واداشته در سطح آب برای آموزش فیزیک
سال ها به دنبال فرصتی بودم که بتوانم امواج سطحی در آب را تولید و بررسی کنم. در سال 1395-94 فرصتی دست داد تا در دبیرستان علامه حلی 3 تهران قطعاتی تهیه کردم و ست آپ این آزمایش را طراحی کردم. هر زمان جواب میگرفتم فوری میرفتم کادر مدرسه را می اوردم تا ببینند و لذت ببرند. لااقل این کار را خوب بلد بودم. سرانجام بعد از هزاران بار ازمایش و طراحی مدار مناسب توانستم مدیریت امواج سطحی اب را بدست آورم و با ابزارهایی ساده متناسب با فرکانس های قطع و رزونانس ، شاهد رخ دادن یکی از شگفت انگیز ترین پدیده های فیزیک باشم. از آنجا که همیشه امکانات ما برای این کارها بسیار محدود است فقط فرصت کردم فیلمبرداری کنم و هم اکنون برای اولین بار این مجموعه فیلم های تخصصی آموزش فیزیک را انتشار می دهم. مدارهای رزونانسی در این ازمایش ها از طریق بردهای الکترونیکی رو برد بوردها سیگنال می گرفتند.هم اکنون نمی توانم بگویم چه کاربردی دارد ولی می دانم که از امواج فراصوت در لباسشویی های بدون پودر ، جواهرات تمیزکن ها و بسیاری ابزارهای دیگر استفاده می شود.
ارتعاش سطح آب با امواج چند هرتزی بالای 20 هرتز
ظهور دوایر متحد المرکز بر روی سطح آب همگی از دیوارهای ظرف نشات گرفته و پس از برهم نهی در مرکز پلیت دوباره به دیواره ها بر می گردند
لزوما در هر فرکانسی نوسان آب رخ نمی دهد
فرکانس های خاصی می توانند در مرکز ظرف رفتارهای کاملا برهم نهی را نشان دهند. این محدوده به صورت کاملا مرتعش فعال است
تریس های موجک های بسیار پرقدرت را می توان در سطح آب به صورت باریکه های فعال دید
در برخی از فرکانس ها ارتعاش به دلیل صفر بودن برهم نهی ها وجود ندارد و سطح کاملا صاف و صیقلی است
رخ دادن فرکانس های سطحی در آب را می توان در این فیلم دید
دامنه ها بسیار نوک تیز دیده می شوند چرا؟
نقد و بررسی برنامه ی آموزش علوم راهنمایی
تهران- پارک جمشیدیه- کارگاه فیزیک محمدی وند- ساخت نورسنج
گام اول - بررسی مختصات مسیر :
- کجا هستیم ؟ : تعیین وضعیت درس علوم تجربی و فیزیک در نگاه پژوهش های آموزش فیزیک
الف- نتایج پژوهش نامه های ارشد در حیطه ی وضعیت کتب علوم تجربی راهنمایی :
1- ﻳﺎﻓﺘﻪﻫﺎی اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن از ﺿﻌﻒ ﻧﺴﺒﯽ آﮔﺎﻫﯽﻫﺎی ﻓﺮاﺷﻨﺎﺧﺘﯽ داﻧﺶآﻣﻮزان دارﻧﺪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﮐﻪ آﮔﺎﻫﯽﻫﺎ ﻗﺎﺑﻞ آﻣﻮزش ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﺗﻮﺻﻴﻪ ﻣﯽﺷﻮد ﮐﻪ اﻳﻦ آﻣﻮزشﻫﺎ در ﻗﺎﻟﺐ ﻳﮏ درس ﻓﻮق ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ در ﻣﺪارس راﻫﻨﻤﺎﻳﯽ آﻣﻮزش داده ﺷﻮﻧﺪ. در ﻓﺮاﻳﻨﺪ رﺷﺪ ﻣﻬﺎرتﻫﺎی ﻓﺮاﺷﻨﺎﺧﺘﯽ داﻧﺶآﻣﻮزان، ﻣﻌﻠﻤﺎن ﻧﻘﺶ ﮐﻠﻴﺪی دارﻧﺪ و ﺗﺎ آنﻫﺎ از ﻧﻈﺮ داﻧﺶ و ﻧﮕﺮش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ آﮔﺎﻫﯽﻫﺎی ﻓﺮاﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻣﺴﻠﻂ ﻧﺸﻮﻧﺪ در ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﻴﺮی آن ﺗﻮﻓﻴﻖ ﻧﺨﻮاﻫﻨﺪ ﻳﺎﻓﺖ. ﻟﺬا ﮔﻨﺠﺎﻧﺪن ﻣﺤﺘﻮای ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ آﮔﺎﻫﯽﻫﺎی ﻓﺮاﺷﻨﺎﺧﺘﯽ در اﻳﻦ ﻣﻮرد اﻣﺮی ﺿﺮوری ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ.( صفری ، مرزوقی 1388)
- نکته ی پژوهش : ﺿﻌﻒ ﻧﺴﺒﯽ آﮔﺎﻫﯽﻫﺎی ﻓﺮاﺷﻨﺎﺧﺘﯽ در کتب علوم تجربی راهنمایی
2- ﯾﺎدﮔﯿﺮي ﻓﺮاﯾﻨﺪ ﻓﻌﺎل ﺳﺎﺧﺘﻦ و ﯾﺎ ﺑﺮ ﻫﻢ ﻧﻬﺎدن ﭼﺎر ﭼﻮب ﻫﺎي ﻣﻔﻬـﻮﻣﯽ اﺳـﺖ. ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﻣﺤﺘﻮاي ﮐﺘﺎبﻫﺎي درﺳﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﮔﻮﻧﻪاي ﺗﻬﯿﻪ و ﺗﺪوﯾﻦ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻣﻬﺎرتﻫﺎﯾﯽ ﻧﻈﯿـﺮﻣﻔﻬﻮم ﺳﺎزي، ﮐﻨﺠﮑﺎوي، ﻣﺸﺎﻫﺪه، ﺟﻤـﻊآوري اﻃﻼﻋـﺎت، ﺑﺮﻗـﺮاري ارﺗﺒـﺎط، ﻓﺮﺿـﯿﻪ ﺳـﺎزي، آزﻣـﻮنﻓﺮﺿﯿﻪﻫﺎ و ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮي را در داﻧﺶآﻣﻮزان ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻨﺪ. در ﭼﻨـﯿﻦ ﺷـﺮاﯾﻄﯽ اﺳـﺖ ﮐـﻪ داﻧـﺶآﻣـﻮزان راﻫﻬﺎي اﻧﺪﯾﺸﯿﺪن و ﻣﻔﻬﻮمﭘﺮدازي را ﺧﻮاﻫﻨﺪ آﻣﻮﺧﺖ .(کاظمی ، 1389)
- نکته ی پژوهش : لزوم برهم نهادن چارچوب های مفهومی برای یادگیری کامل
3- ﻋﻠﻮم ﺗﺠﺮﺑﯽ دوره اﺑﺘﺪاﺋﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ اراﺋﻪ ﺷﺪه ﺑﺎ ﻧﯿﺎزﻫﺎي اﻣﺮوزي ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ اﺳﺖ. وﻟﯽ ﮐﺘﺎب ﻫﺎي دوره اول و دوم ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ داراي ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﺜﺎل ﻫﺎ و ﻣﺴﺎﺋﻠﯽ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ در ﺣﺪ ﮐﻤﯽ ﺑﺎ زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه داﻧﺶ آﻣﻮزان در ارﺗﺒﺎط اﺳﺖ. ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺣﻀﻮرﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﯽ اﯾﺮان " در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻠﯽ رﯾﺎﺿﯿﺎت و ﻋﻠﻮم" ﻧﺸﺎن داد ﮐﻪ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎي درﺳﯽ ﮐﺸﻮرﻣﺎن در آﻣﻮزش ﻋﻠﻮم رﯾﺎﺿﯽ ﻧﯿﺎزﻫﺎي اﻣﺮوز )ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﺒﺤﺚ در زﻧﺪﮔﯽ ﺑﻄﻮر ﮐﻠﯽ ﯾﺎﻓﺘﻪ ﻫﺎي ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽ دﻫﺪ ﮐﻪ ﻣﺤﺘﻮاي ﻣﻮﺟﻮد در ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻓﯿﺰﯾﮏ ﮐﺘﺎب ﻋﻠﻮم ﺑﺎ ﻧﯿﺎزﻫﺎي اﻣﺮوز )ﮐﺎرﺑﺮد ﻣﺒﺤﺚ در زﻧﺪﮔﯽ روزﻣﺮه( داﻧﺶ آﻣﻮز در دوره اﺑﺘﺪاﯾﯽ ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ اﺳﺖ وﻟﯽ در دوره اول و دوم ﻣﺘﻮﺳﻄﻪ ﮐﺎﻓﯽ ﺑﻨﻈﺮ ﻧﻤﯽ رﺳﺪ.(یوسفی ، گازرخوانی ، 16مین کنفرانس آموزش فیزیک ایران ، 1394)
- نکته ی پژوهش : ناکاربردی بودن مفاهیم کتب علوم تجربی راهنمایی با زندگی
4- نتایج حاصل حاکی از ان بود که میزان درگیری با شاخص های الگوی خلاقیت پلسک در کتاب های علوم تجربی پایه های اول تا سوم راهنمایی بسیار کم بوده و بر اصول خلاقیت پلاسک منطبق نیستند و کمتر می توانند در ایجاد و پرورش خلاقیت در یادگیرندگان موثر باشند.( شهمیر ، 1390)
- نکته ی پژوهش : خلاقیت کم درکتاب های علوم تجربی راهنمایی
5- یافته های پژوهش نشان می دهد که در کتاب های علوم تجربی دوره ی راهنمایی به معضلات زیست محیطی کم توجهی شده است. بیشترین توجه در کتاب علوم تجربی پایه ی سوم راهنمایی و کمترین توجه در کتاب علوم تجربی پایه ی دوم راهنمایی نسبت به معضلات زیست محیطی شده است. در کتاب های علوم تجربی دوره ی راهنمایی در زمینه ی معضلات زیست محیطی، بیشترین توجه به مسئله خاک و کمترین توجه به معضلات صوتی بوده است. این یافته ها ضرورت توجه بیش از پیش به این امور مهم و اساسی چگونگی تدوین محتوای آموزشی و ویراستاری محتوای آموزشی توسط متخصصین ادبی- علمی را در تدوین محتوای آموزشی مربوط به معضلات زیست محیطی را در این کتب نمایان می سازد.(نوری ، حسنی ، اسلام پناه ، 1393)
- نکته ی پژوهش : کم توجهی به محیط زیست درکتاب های علوم تجربی راهنمایی
6- طبق نتایج حاصل شده، به علت تأثیر تلفیق بر مواردی مثل یادگیری و کمک به برنامه ریزان درسی، تلفیق علوم تجربی دوره اول متوسطه ضروری است و شدت و وسعت این تلفیق بهتر است به گونه‌ای باشد که سرفصل‌های علوم طبیعی با یکدیگر مرتبط شوند. برای ارائه محتوای تلفیقی نیز می‌توان از رویکردهای خاص مانند رویکرد STS استفاده کرد. با بررسی اسناد و مدارک مختلف و برنامه‌های درسی چند کشور و با توجه به نتایج حدود تلفیق در پژوهش حاضر، شیوه میان‌رشته‌ای به عنوان مناسب‌ترین شیوه تلفیق علوم تجربی دوره متوسطه اول انتخاب شد.( وفایی ، 1392)
- نکته ی پژوهش : درکتاب های علوم تجربی راهنمایی تلفیق میان رشته ای باید صورت بگیرد.
7- نتایج نشان داد که بیشترین توجه در کتاب علوم تجربی پایه هفتم و کمترین توجه در کتاب علوم تجربی سوم ابتدایی نسبت به مولفه های زیست محیطی شده است. بطور کلی در کتاب های علوم تجربی بیشترین توجه به نقش انسان در محیط زیست و کمترین توجه به آلودگی صوتی شده است. (مهدوی ، 1392 )
- نکته ی پژوهش : کم توجهی به صوت و محیط زیست درکتاب های علوم تجربی راهنمایی
8- نتایج به دست آمده نشان می‌دهد که در هر سه پایه دوره راهنمایی به عناصری چون حساسیت به مسایل، سیالی، تحلیل‌گری و ارزشیابی توجه لازم مبذول گشته ولی در مقابل ایده‌های نوین و پیچیدگی مورد بی مهری قرار گرفته‌اند. با توجه به پژوهش حاضر پیشنهاد می‌شود: کارشناسان و برنامه‌ریزان ترتیبی اتخاذ نمایند تا متون به ترتیبی تنظیم شوند که موارد مهم‌تر عناصر خلاقیت اولویت داشته باشند.( زمانی ، 1392)
- نکته ی پژوهش : کم توجهی به ایده های نو و پیچیدگی درکتاب های علوم تجربی راهنمایی
9- نتایج پژوهش نشان داد که از جملات مندرج در کتب درسی علوم تجربی دوره راهنمایی ،654 جمله مرتبط با خلاقیت گیلفورد در سه پایه (اول ، دوم ، سوم)راهنمایی بوده است به عبارتی در سه پایه دوره راهنمایی، 17/10درصد از جملات مرتبط با خلاقیت گیلفورد می باشد ،از آن جا که زیر 30 درصد معیار مطلوبی جهت میزان توجه نمی باشد بنابر این در مجموع میزان توجه به مولفه های خلاقیت گیلفورد در این کتب رضایت بخش نمی باشد .( حسین زاده ، 1392)
- نکته ی پژوهش : عدم توجه به خلاقیت درکتاب های علوم تجربی راهنمایی
10- نتایج حاصل شده از بررسی متغیرهای تحقیق: - معلمان به اهداف آموزشی برنامه درسی فرآیند محور،محتوا،شیوه ی سازماندهی محتوا دیدگاه مثبتی داشته و به آن اعتقاد دارند و از دیدگاه معلمان اهداف آموزشی به نحو مطلوب طراحی شده اند.- دیدگاه معلمان به روش های تدریس و فعالیت های یادگیری در برنامه درسی علوم تجربی،امکانات و منابع یادگیری،ارزشیابی و همخوانی درونی عناصر برنامه ی درسی مطلوب میباشد . - از دیدگاه معلمان زمان اجرای برنامه درسی فرآیند – محور علوم تجربی مطلوب نمیباشد. - بین نگرش معلمان نسبت به برنامه درسی فرآیند – محور علوم تجربی و عدم وجود موانع مذکور رابطه مثبت وجود دارد.- از دیدگاه آزمودنیها موانع مربوط به زمان اجرای برنامه درسی در الویت اول موانع قرار دارد .(قره باغی ، 1389)
- نکته ی پژوهش : کمبود زمان آموزش علوم درکتاب های علوم تجربی راهنمایی
11- نتایج به دست آمده نشان داد که میزان رشد مهارت های اجتماعی و پیشرفت تحصیلی درس علوم تجربی گروه آزمایش که با شیوه ی همیاری آموزش دیده بودند نسبت به گروه گواه که به روش سنتی آموزش داده شدند بیشتر و تفاوت بین میانگین های آن ها معنادار است. همچنین در بررسی تأثیر آموزش به شیوه همیاری بر میزان دانش ها، مهارت ها و نگرش های کسب شده دانش آموزان نیز، نتایج نشان داد که آموزش علوم تجربی به شیوه همیاری بر دانش ها، مهارت ها و نگرش های دانش آموزان تأثیر مثبت دارد.( گتوند ، 1393)
- نکته ی پژوهش : لزوم آموزش به شیوه ی همیاری درکتاب های علوم تجربی راهنمایی
12- نتایج تحلیل محتوا نشان داد که اولویت بندی مولفه های رویکرد پژوهش محور در کتب علوم دوره ی راهنمایی نزدیک به هم می باشد این درحالی است که در محتوای کتب علوم تجربی دوره ی راهنمایی تحصیلی از میان مولفه های پژوهش محوری بیشترین تاکید برمولفه ی حل مسئله وبعد ازآن بیشترین توجه به مولفه ی تفکر انتقادی می باشد سایر مولفه ها نظیرتفکر خلاق ،ارتباط محتوا با تجربه ی دانش آموز ،ارتباط افقی محتوا ،جایگاه درخور توجهی درکتب علوم تجربی نداشتند وبه مولفه ی تحمل شکست و پذیرش ابهامات توجهی نشده است.تحلیل اهداف جمهوری اسلامی ایران ،اهداف دوره ی راهنمایی تحصیلی واهداف درس علوم تجربی نشان می دهد که این اهداف تا حدی همسو با مولفه های پژوهش محوری می باشند بااین حال این اهداف درسطوح مختلف ازنظر پرداختن به مولفه های پژوهش محور هماهنگ نبوده اند.( صوفی ، 1390)
- نکته ی پژوهش : توجه کم به خلاقیت و توجه بیشتر به تفکرانتقادی و حل مساله درکتاب های علوم تجربی راهنمایی
13- نتایج با نرم افزار spss مورد بررسی قرار گرفت که حکایت از آن دارد که بین یادگیری و مهارت عملی دو گروه تفاوت معنی‌داری حاکم است و دانش‌آموزان گروه کاوشگری نتایج بهتری کسب کرده‌اند.( عابدینی ، 1391 )
- نکته ی پژوهش : اثر بخش بودن یادگیری کاوشگری درکتاب های علوم تجربی راهنمایی
14- پس از تجزیه وتحلیل داده ها نتایج زیر به دست آمده است:
- محتوای کتاب بیشتر به ایجاد و توسعه دانش مفاهیم می پردازد.
- محتوای کتاب بیشتر با هدف ایجاد سطح عملکرد کاربرد طراحی شده است وعملکرد کشف و ابداع که با توجه به اهداف آموزش علوم باید بیش از همه عملکرد ها مورد توجه قرار گیرد کمتر مورد توجه و تاکید قرار گرفته است.(کلهری ، 1390)
- نکته ی پژوهش : تمرکز افراطی بر دانش و توجه کمتر به کشف و ابداع درکتاب های علوم تجربی راهنمایی
خلاصه و جمع بندی نتایج پایان نامه های علوم راهنمایی :
- ﺿﻌﻒ ﻧﺴﺒﯽ آﮔﺎﻫﯽﻫﺎی ﻓﺮاﺷﻨﺎﺧﺘﯽ در کتب علوم تجربی راهنمایی
- لزوم برهم نهادن چارچوب های مفهومی برای یادگیری کامل
- ناکاربردی بودن مفاهیم کتب علوم تجربی راهنمایی با زندگی
- خلاقیت کم درکتاب های علوم تجربی راهنمایی
- کم توجهی به محیط زیست درکتاب های علوم تجربی راهنمایی
- درکتاب های علوم تجربی راهنمایی تلفیق میان رشته ای باید صورت بگیرد.
- کم توجهی به صوت و محیط زیست درکتاب های علوم تجربی راهنمایی
- کم توجهی به ایده های نو و پیچیدگی درکتاب های علوم تجربی راهنمایی
- عدم توجه به خلاقیت درکتاب های علوم تجربی راهنمایی
- کمبود زمان آموزش علوم درکتاب های علوم تجربی راهنمایی
- لزوم آموزش به شیوه ی همیاری درکتاب های علوم تجربی راهنمایی
- توجه کم به خلاقیت و توجه بیشتر به تفکرانتقادی و حل مساله درکتاب های علوم تجربی راهنمایی
- اثر بخش بودن یادگیری کاوشگری درکتاب های علوم تجربی راهنمایی
- تمرکز افراطی بر دانش و توجه کمتر به کشف و ابداع درکتاب های علوم تجربی راهنمایی
عناصر مهم که باید در علوم راهنمایی تقویت شوند :
- تقویت فراشناخت
- تقویت چارچوب های مفهومی
- تقویت کاربرد در زندگی
- تقویت خلاقیت
- توجه به محیط زیست و صوت
- تقویت تلفیق
- تقویت ایده های نو و پیچیدگی
- روش همیاری
- توجه به یادگیری کاوشگری
- تقویت کشف و ابداع
خلاصه ای از کاستی های برنامه ی آموزش علوم راهنمایی مبتنی بر نتایج استخراج شده از پایان نامه های کارشناسی ارشد دانشگاه های کشور
